Leonid Bershidsky, Bloomberg View: H Ελλάδα χρειάζεται μια μετα-σοβιετική θεραπεία

Welcome to ex-soviet Greece

Η ελληνική κυβέρνηση πέρασε ένα νόμο από τη Βουλή,  ώστε να επαναπροσλάβει μερικούς από τους εργαζόμενους του δημόσιου τομέα που είχαν απολυθεί, ως μέρος των προηγούμενων μεταρρυθμίσεων που είχαν επιβληθεί από τους πιστωτές. Αυτό είναι μια περίεργη κίνηση, για μια κυβέρνηση που ήδη αγωνίζεται να καλύψει τις υπάρχουσες δαπάνες της μισθοδοσίας του δημοσίου, αλλά για οποιονδήποτε είναι εξοικειωμένος με τη μετα-σοβιετική οικονομία, αυτό αποτελεί απλά μια αναδρομή στο παρελθόν.

Ο νέος νόμος αποκαθιστά στις θέσεις εργασίας τους, 3.900 δημοσίους υπαλλήλους, για τους οποίους η κυβέρνηση θεωρεί ότι απολύθηκαν παράνομα και ανοίγει τον δρόμο για την πρόσληψη στο δημόσιο τομέα τουλάχιστον 4.000 ανθρώπων που πέρασαν τις εξετάσεις του ΑΣΕΠ, αλλά δεν έχουν ακόμη προσληφθεί. Επίσης, καταργεί τον κίνδυνο της απόλυσης για χιλιάδες περισσότερους, για τους οποίους είχε ισχύσει η κινητικότητα και ο κίνδυνος της απόλυσης στην περίπτωση που δεν απορροφούνταν σε άλλη θέση.

Όλα αυτά συμβαίνουν παρά την αύξηση της καθυστέρησης της πληρωμής οφειλών της κυβέρνησης. Σύμφωνα με μια πρόσφατη ανάλυση των δημοσιονομικών επιδόσεων της χώρας από τη Silvia Merler του think tank Bruegel, τα 1,5 δις  που εξοικονομήθηκαν σε σχέση με τους στόχους του προϋπολογισμού. που πέτυχε Ελλάδα κατά το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, πραγματοποιήθηκε κυρίως λόγω της καθυστέρησης των πληρωμών προς τρίτους. Οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων εξακολουθούν να πληρώνονται,κανονικά αλλά η κυβέρνηση έχει αναβάλει πληρωμές όπως αυτές των εφημεριών των γιατρών.

Έχω διαβάσει για τέτοια φαινομενικά αντιφατικές πρακτικές σε ένα βιβλίο με τίτλο «Αντίο Αυτοκρατορία», που αποτελείται από συνεντεύξεις με τον Kakha Bendukidze, τοβ αρχιτέκτονα των σαρωτικών οικονομικών μεταρρυθμίσεων της Γεωργίας στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Ο Bendukidze, ένας πρώην πολυεκατομμυριούχος βιομήχανος, υπενθύμισε τον τρόπο με τον οποίο η εταιρεία του αγόρασε μια φορά ένα εργοστάσιο στη Βόρεια Ρωσία:

Είχε χάσει τις παραγγελίες και τα έσοδα της επιχείρησης, αλλά διατήρησε τους εργαζομένους της. Έτσι, αυτό που έκανε  διαχειριστής ήταν να συγκεντρώσει τους εργαζομένους και να τους ανακοινώσει ότι τους αυξάνει τον μισθό,και εξ όσων λένε οι μαρτυρίες, δεν είχε τα χρήματα να τους πληρώσει. Αυτό συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια. Οι μισθοί αυξήθηκαν σε κάποια τερατώδη επίπεδο και βρισκόταν πολύ υψηλότερο από το μέσο όρο της περιοχής. Οι εργαζόμενοι δεν πληρωνόταν, αλλά ο διαχειριστής έμοιαζε να είναι ένας συμπονετικός άνθρωπος.

Όταν Bendukidze εντάχθηκε στην κυβέρνηση της Γεωργίας το 2004, η χώρα είχε κατάφερνε μόλις και μετά βίας να εισπράξει οποιοδήποτε φόρο. Ο Bendukidze εισήγαγε ένα ενιαίο συντελεστή φορολογίας για την αντιμετώπιση του φαινομένου,  μείωσε τις κανονιστικές λειτουργίες του κράτους και περιέκοψε δραστικά τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων. Για παράδειγμα το υπουργείο Γεωργίας, υπέστη, αρχικά, περικοπή του προσωπικού της τάξης του 80% τοις εκατό, και σε δεύτερη φάση μια δεύτερη της τάξης του 50%.  Στη διάσημη, για τη διαφθορά της, τροχαία, απολύθηκε το σύνολο του προσωπικού και στη συνέχεια επαναπροσλήφθηκαν οι μισοί. Η ρεφορμιστική ομάδα του Bendukidze μείωσε ακόμη και τον αριθμό των βουλευτών στο κοινοβούλιο  από  235 σε 150.

Όλα αυτό το συμμάζεμα συνέβαλε στη μείωση των δημόσιων δαπανών, της διαφθοράς και του κανονιστικού φόρτου που πικρατούσε για τις επιχειρήσεις. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Γεωργίας σε όρους δολαρίου, αυξήθηκε κατά 150% μεταξύ των ετών 2004 έως και 2009. Αν νομίζετε ότι είναι δύσκολο να το πιστέψει αυτό κανείς, δείτε το διάγραμμα:

Το ελληνικό κοινοβούλιο το οποίο ψήφισε το νομοσχέδιο, για την επαναπρόσληψη των δημοσίων υπαλλήλων έχει 300 μέλη, ένα πάνω από το κοινοβούλιο της Νότιας Κορέας, η οποία έχει πληθυσμό σχεδόν πέντε φορές μεγαλύτερο από αυτόν της Ελλάδας.  Ο αρμόδιος υπουργός που κατέθεσε το νομοσχέδιο, ο Αναπληρωτής Υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης Γιώργος Κατρούγκαλος, ήταν δικηγόρος ο οποίος πριν ενταχθεί στην κυβέρνηση, είχε κινηθεί δραστήρια και είχε  υπογράψει συμβάσεις με τους πελάτες του, τους απολυθέντες από την προηγούμενη κυβέρνηση. Τους είχε υποσχεθεί ότι θα τους επαναπροσλάβει μέσα από δικαστικές προσφυγές με προμήθεια 12%  της ενδεχόμενης αποζημίωσης (σύμφωνα με  το ελληνικό δίκαιο, η αποζημίωση είναι ένας ολόκληρος μισθός του δημόσιου υπαλλήλου για κάθε μήνα αναγκαστικής ανεργίας).  Ο Κατρούγκαλος έχει αρνηθεί με ένταση, ότι οι προσπάθειές του για την αποκατάσταση των δημοσίων υπαλλήλων έχουν σχέση με τις προμήθειες που πρόκειται να λάβει, αλλά οι κατηγορίες σύγκρουσης συμφερόντων δεν έχουν ποτέ κοπάσει.  Πολλοί από τους δημοσίους υπαλλήλους που επαναπροσλήφθηκαν εξακολουθούν να πληρώνονται, ούτως ή άλλως, επειδή άσκησαν εφέσεις κατά τις απόλυσης τους.

Αλλά αυτή είναι η Ελλάδα, δεν είναι η Γεωργία. Παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των Ελλήνων εργαζομένων στο δημόσιο τομέα μειώθηκε κατά σχεδόν 30% μεταξύ των ετών 2009 και 2013, η οικονομική ανάπτυξη παρέμεινε άπιαστη. Έλληνες οικονομολόγοι έχουν δημοσιεύσει μελέτες που δείχνουν ότι η μείωση του μεγέθους του δημόσιου τομέα συρρικνώνει την οικονομία, λόγω του υψηλού κοινωνικού κόστους της αύξησης της ανεργίας και της απώλειας της αγοραστικής δύναμης των εν λόγω δημοσίων υπαλλήλων. Για τον Bendukidze, ο οποίος πέθανε τον περασμένο χρόνο, η λογική αυτή θα ήταν αδύνατο , να γίνει κατανοητή. Θα είχε ρώτησε: Γιατί όλοι αυτοί οι άνθρωποι  δεν βρίσκουν κάτι άλλο να κάνουνε;

Στην Ελλάδα, όμως, οι κυβερνητικές δομές της γραφειοκρατίας δεν έχουν αλλάξει δραστικά όπως άλλαξαν στη Γεωργία. Στην κατάταξη της Παγκόσμιας Τράπεζας αναφορικά με την διευκόλυνση της επιχειρηματικής δραστηριότητας η κατάταξη, της Γεωργίας είναι στο νούμερο  15 του τρέχοντος έτους (από την 137η το 2004), ενώ η Ελλάδα κατατάσσεται στην 61η θέση, υπολειπόμενη των περισσότερων κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Μια υπεύθυνη ελληνική κυβέρνηση δεν θα έπαιζε λαϊκιστικά παιχνίδια στο στυλ του ευγενικού (ή παραπλανητικές) Ρώσου διευθυντή του εργοστασίου που αναφέρει ο Bendukidze. Θα εγκατέλειπε την ψευδαίσθηση ότι η Ελλάδα είναι μια πολύ ανεπτυγμένη ευρωπαϊκή χώρα και θα κοίταζε προς τα πρώην σοβιετικά κράτη που έχουν την εμπειρία διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Αυτοί ήταν που υπέστησαν δεκαετίες κακοδιαχείρισης που οδήγησαν στο φουσκωμένο και, διεφθαρμένο δημόσιο τομέα που καταπνίγει κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα. Και πολλά από αυτά τα κράτη έχουν καταφέρει να βελτιώσουν τη θέση τους από τότε.

Η Γεωργία είναι, ίσως, το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα και αυτός είναι ο λόγος που η Ουκρανία έχει προσλάβει γεωργιανούς μεταρρυθμιστές για να βοηθήσουν τη δική της καθυστερημένη μετα-σοβιετική μετάβαση. Ο Bendukidze δεν είναι πλέον διαθέσιμος, αλλά γιατί να μην προσληφθούν σύμβουλοι από την Γεωργία ή την Εσθονία στην Ελλάδα;