Martin Wolf, Financial Times: H Ελλάδα χρειάζεται μια συμφωνία πριν το ρολόι χτυπήσει τη δωδεκάτη ώρα...

Τι πρόκειται να συμβεί με την Ελλάδα; Κανείς δεν ξέρει. Αυτό δεν σημαίνει ότι κανείς δεν νοιάζεται. Αντίθετα οι άνθρωποι ενδιαφέρονται με πάθος και σε ευθεία αντικρουόμενες κατευθύνσεις. Στις δύο πλευρές οι συμμετέχοντες είναι αποφασισμένοι να μην το παραδεχτούν. Το αδιέξοδο αυτό δείχνει την τρέλα της δημιουργίας μιας νομισματικής ένωσης, μεταξύ κυρίαρχων κρατών, που δεν διαθέτουν κοινούς πολιτικούς θεσμούς, ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς ή ισχυρές οικονομικές ομοιότητες.  Ο γάμος είναι άθλιος, αλλά το διαζύγιο είναι τρομακτικό.

Η Ελλάδα βρίσκεται τώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Οφείλει να αποπληρώσει 1,5 δις € στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αυτό το μήνα, ενώ τον επόμενο μήνα πρέπει να πληρώσει άλλα 452 εκ. € στο ΔΝΤ και 3,5 δις € στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.  Τον Αύγουστο θα πρέπει να βρεθούν επιπλέον 176 εκ. € για το ΔΝΤ και 3,2 δις € για την ΕΚΤ. Χωρίς μια συμφωνία με την υπόλοιπη ευρωζώνη ώστε να απελευθερωθούν τα 7,2 δις  € των υπολειπομένων κεφαλαίων της συμφωνίας διάσωσης, η Αθήνα θα αναγκαστεί να χρεοκοπήσει. Δεν έχει καμία άλλη πηγή εισροής χρημάτων. Η πρόσβασή της στις αγορές είναι κλειστές.

Εάν δεν επιτευχθεί μια συμφωνία με την ευρωζώνη, η Ελλάδα θα χρεοκοπήσει. Η ΕΚΤ θα επανεξετάσει τότε την αποδοχή των απαιτήσεων έναντι του Δημοσίου (είτε αυτές είναι άμεσες υποχρεώσεις ή εγγυήσεις) ως εγγύηση για τη χορήγηση δανείων προς τις τράπεζες. Τα κουρέματα θα επιβληθούν έντονα. Η ΕΚΤ θα βρει ιδιαίτερα δύσκολο τον τρόπο να δανείσει το τραπεζικό σύστημα, έναντι εξασφαλίσεων που παρέχονται από μια κυβέρνηση που έχει αθετήσει τον ίδιο της τον εαυτό. Η γνώση ότι η χρεοκοπία είναι επικείμενη έχει ήδη επιταχύνει την εκροή καταθέσεων από τις ελληνικές τράπεζες. Χωρίς μια συμφωνία, ως εκ τούτου, οι τράπεζες θα αναγκαστούν σύντομα να σταματήσουν τις αναλήψεις.

Explore the interactive

Η μουσική που ακούγεται από όλους εκείνους που εμπλέκονται στις διαπραγματεύσεις είναι κακόφωνη. Ο Αλέξης Τσίπρας, ο Έλληνας Πρωθυπουργός, έχει κατηγορήσει τους ελεγκτές του προγράμματος διάσωσης ότι εγείρουν «παράλογες απαιτήσεις». Από την απέναντι πλευρά είναι και εκείνοι, εξίσου, αποφασισμένοι να μην κάνουν παραχωρήσεις, κυρίως οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών που έχουν προχωρήσει σε σκληρές μεταρρυθμίσεις ή είναι φτωχότερες από την Ελλάδα. Εν τω μεταξύ, στο περιθώριο ο Jack Lew, ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών, τάσσεται υπέρ της ευελιξίας, τρομοκρατημένος από τις συνέπειες μιας άλλης κατάληξης.

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί έχει αποδειχθεί τόσο δύσκολο να καταλήξουν σε συμφωνία.  H Goldman Sachs σημειώνει, οι ευρωπαϊκές αρχές διαπραγματεύονται με βάση τρεις αρχές: πρώτον, η παραμονή στο ευρώ απαιτεί περαιτέρω οικονομική προσαρμογή από την Ελλάδα, δεύτερον, η πρόσθετη οικονομική στήριξη πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση της προσαρμογής, τρίτον, η εξωτερική εποπτεία είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση με τους όρους αυτούς. Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση εξελέγη με την υπόσχεση να παραμείνει στην ευρωζώνη, αλλά χωρίς λιτότητα, χωρίς προσαρμογή και χωρίς εξωτερική εποπτεία. Οι θέσεις αυτές είναι ασυμβίβαστες. Είτε κάποια πλευρά θα υποχωρήσει είτε ή η Ελλάδα χρεοκοπήσει. Αν η Ελλάδα χρεοκοπήσει, θα έχει πρέπει να πάμε σε ένα δεύτερο γύρο αποφάσεων που πρέπει να ληφθούν: δηλαδή κατά πόσον θα προσπαθήσουν να παραμείνει εντός της ευρωζώνης, ακόμη και χωρίς να λειτουργούν φυσιολογικά οι τράπεζες.

Η επίτευξη συμφωνίας δεν είναι κατ 'αρχήν αδιανόητο. Ενώ η ευρωζώνη θα επιμείνει σε ελεγχόμενες συνθήκες, θα υπάρχει κάποια ευελιξία σε ποιες συνθήκες θα επιμείνει. Αλλά η Ελλάδα θεωρείται ως μια χώρα η οποία μόνιμα ανατρέπει τα συμφωνηθέντα. Μερικοί -  η κυβέρνηση της Ισπανίας, για παράδειγμα - είναι τρομοκρατημένοι ότι οι παραχωρήσεις θα ενισχύσουν την αξιοπιστία των εγχώριων ριζοσπαστών. Έτσι, η εμπιστοσύνη και η ανεκτικότητα και των δύο έχουν εξαντληθεί. Εν τω μεταξύ, η σημερινή ελληνική κυβέρνηση μπορεί να χρειαστεί να καταρρεύσει και μια άλλη να σχηματιστεί πριν η χώρα καταφέρει να κάνει παραχωρήσεις.

Λοιπόν, τι θα μπορούσε να συμβεί στη συνέχεια; Με την παραδοχή ότι μια συμφωνία δεν μπορεί να επιτευχθεί πριν να σημάνει η δωδεκάτη ώρα, να το θέσουμε έτσι, η ελληνική κυβέρνηση θα χρεοκοπήσει, τουλάχιστον από τεχνική άποψη, και έτσι η κρίση ρευστότητας στην οικονομία (και η ύφεση) θα ενταθεί. Η δημοσιονομική κατάσταση - που έχει ήδη αποδυναμωθεί από τις πληρωμές των υποχρεώσεων, της μείωσης των εσόδων και από την αποδυνάμωση της οικονομίας - θα επιδεινωθεί περαιτέρω. Φέτος, το πρωτογενές δημοσιονομικό αποτέλεσμα (προ τόκων) θα μπορούσε να είναι ένα έλλειμμα της τάξης του 1 τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, χειρότερα ακόμη και από τις προβλέψεις του ΔΝΤ τον Απρίλιο.

Ένα σημαντικό ερώτημα είναι πώς θα στηριχθεί την οικονομία μέχρι είτε να υπάρξει νέα συμφωνία είτε οι Έλληνες να εγκαταλείψουν το ευρώ. Ο Adam Lerrick του American Enterprise Institute δείχνει πως η ρευστότητα μπορεί να διατηρηθεί ακόμη και αν οι τράπεζες ήταν κλειστές. Στο πλαίσιο του συστήματος αυτού, οι άνθρωποι θα είναι σε θέση να χρησιμοποιούν «αξιώσεις» καταθέσεων καταθέσεις, που θα αποδεικνύουν την ύπαρξη καταθέσεων, στη θέση των χαρτονομισμάτων και κερμάτων ευρώ που δεν θα είναι πλέον σε θέση να λάβουν από την τράπεζά τους. Αυτό θα διατηρήσει τις δαπάνες σε μια τέτοια οικονομία που εξαρτάται από τα  μετρητά. Αυτές οι αποδείξεις κατάθεσης θα πρέπει να καθιερωθούν ως νόμιμο χρήμα. Στην Ελλάδα, ως εκ τούτου, αυτές οι αποδείξεις κατάθεσης θα είναι τα χρήματα.

Σύμφωνα με την πρόταση αυτή θα πρέπει να υπάρχει ένα όριο σχετικά με την έκδοση τους, δεδομένου ότι τα έσοδα θα πρέπει να υποστηρίζονται από τις υπάρχουσες καταθέσεις, μία προς μία. Οι Έλληνες θα πρέπει να καταβάλουν τις εξωτερικές πληρωμές σε ευρώ. 

Ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε να αμβλύνει τις επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία έναντι της συνολικής κατάρρευσης. Θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει προάγγελο για την πλήρη έξοδο, εάν δεν επιτευχθεί μια εφαρμόσιμη συμφωνία. Λαμβάνοντας υπόψη το σημερινό πολιτικό αδιέξοδο, μπορεί σύντομα να χρειαστεί ένα τέτοιο τέχνασμα.


Έχω πει εδώ και καιρό την άποψή μου, ότι για να επιτευχθεί μια συμφωνία που θα περιλαμβάνει όλες τις παραμέτρους, σε όλα, θα χρειαστεί χρόνος. Θα απαιτήσει επίσης μεγάλες παραχωρήσεις και από τις δύο πλευρές. Αλλά πιστεύω ότι μια συμφωνία θα πρέπει κατ 'αρχήν να είναι δυνατή. Είναι επίσης δύσκολο να μην σκεφτεί κανείς τη σημασία μιας εξόδου - έστω και για μια τόσο μικρή και ενοχλητική χώρα όπως η Ελλάδα - για το project του ευρώ και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Μόλις το ευρώ δείξει ότι είναι αναστρέψιμο, οι οικονομικές κινητήριες δυνάμεις ολοκλήρωσης θα αντιστραφούν. Κάθε κρίση θα γίνει δυνητικά θανατηφόρα. Οι προσπάθειες της ΕΚΤ για την εξάλειψη του κινδύνου εξόδου θα ήταν σχεδόν για άχρηστες.


Αυτό πρέπει να θεωρηθεί ως ένα μεγάλο παιχνίδι. Όλοι οι εμπλεκόμενοι έκαναν ολέθρια λάθη στην πορεία προς την ελληνική κρίση και από τότε τα συνεχίζουν.  Η αποτυχία τώρα θα ήταν σαν να συσσωρεύεται ένα νέο βουνό σφαλμάτων σχετικά πάνω στο προηγούμενο. Πρέπει αντ 'αυτού να αναγνωρίσουν και να μάθουν από αυτές τις τελευταίες γκάφες.